Nguyễn Văn Tâm, 68 tuổi, sống ở một làng ven sông Lam. Ngày nào cũng vậy: sáng tưới luống rau, trưa pha ấm chè, chiều ngồi đan rọ gà nhìn lũ trẻ thả diều. Vợ mất sớm, ông gà trống nuôi con trai là Khôi học hành nên người. Ông không tái hôn, cặm cụi từng đồng gửi ra Hà Nội cho con. Ước một điều giản dị: “Nó có nhà ở thủ đô, cưới được vợ hiền — thế là mãn nguyện.”
Mười lăm năm bươn chải, Khôi thành kỹ sư. Cưới Linh, giáo viên mẫu giáo. Hai vợ chồng vừa mua căn hộ 3 tỷ ở Nam Từ Liêm. Hôm gọi về khoe, ông Tâm cười mà nước mắt giàn giụa. Ông xách cái túi vải bạc màu: vài bắp ngô nếp, mấy quả bưởi quê, một hũ mắm tép — bảo “lúc nào rảnh bố sẽ ra thăm”.
Hôm ấy, ông chẳng báo trước. Ông nghĩ: “Con mình — máu mủ — cần chi khách sáo.”
5 giờ 50 chiều, cửa kính tự động ngoài sảnh chung cư hắt bóng ông già lóng ngóng. Bác bảo vệ hỏi:
– Cụ vào tòa nào ạ?
– Tòa B… cháu Khôi nhà tôi tầng 18.
Intercom reo. Giọng Khôi ồn ào lẫn tiếng bát đũa:
– Ai đấy?
– Bố này! Bố vừa lên Hà Nội, bố ghé thăm.
Khoảnh khắc im lặng. Rồi một câu cộc lốc:
– Bố lên sao không gọi trước? Giờ cơm rồi, bọn con đang bận!
Ông Tâm ngắc ngứ:
– Bố… tiện đường… mang ít quà quê…
Đầu dây khựng lại. Tiếng Linh vọng mỏng tang:
– Mở đi, anh. Mở cho xong.
Cửa mở. Linh đứng trong, trang điểm nhẹ, áo ngủ lụa màu ngà. Bên bàn ăn, hai người nữa: bố mẹ vợ của Khôi, mới ra ở cùng “để tiện trông cháu sau này”. Họ ngước nhìn ông một lượt rồi cúi xuống bát. Mâm cơm đã dọn. Chỗ của ông? Một bát sứ trắng để trơ bên mép bàn.
Khôi gượng gạo:
– Bố vào đi. Nhưng mà lần sau bố gọi trước, để con sắp xếp, chứ… nhà chật.
Ông Tâm cười xòa, giơ túi quà:
– Bưởi vườn nhà đấy. Với mắm tép…
Mẹ Linh nhíu mày:
– Ở chung cư kín, mùi mắm… cũng hơi…
Linh cười nhạt:
– Để con bọc lại mang xuống hầm rác.
Bữa cơm chìm trong tiếng muỗng chạm bát khô khốc. Bố vợ Khôi kể về suất đầu tư nhà trọ “mua xong cho thuê, lời lắm”. Linh hỏi chồng:
– Lát nữa anh nhớ dặn bố đừng bày quà quê linh tinh lên ban công. Camera bắt đấy.
Khôi:
– Ừ.
Ông Tâm ngồi lọt thỏm, bỗng thấy nồi canh ngót như mặn hơn. Ông gật lia lịa:
– Ờ, ờ… bố biết rồi…
Đêm ấy, ông được trải tấm đệm mỏng ngoài phòng khách. “Con chịu khó nhé bố, giường kín người rồi,” Khôi nói. Ông xua tay, “bố ngủ đâu chả được”.
2. 1 giờ 57 — tiếng thì thầm sau cánh cửa
Lạ nhà, ông không ngủ nổi. Gần 2 giờ sáng, ông khát nước, lò dò qua trước phòng vợ chồng Khôi. Cánh cửa khép hờ. Tiếng nói vọng ra, mảnh như sợi dây căng:
Linh (thì thầm):
– Em nói rồi, bố anh kiểu quê mùa, tự nhiên xách mắm xách bưởi đến giờ cơm… mất điểm. Ở đây ai người ta thế!
Khôi (mệt mỏi):
– Ừ… mai anh bảo bố về. Mẹ em ở đây còn phải sắp xếp chỗ. Nhà này có mỗi hai phòng.
Mẹ Linh (lấn lên):
– Cậu phải tế nhị. Bảo khéo khéo: “Bố bận việc đồng áng, cuối tuần con về thăm.” À với lại… cái mảnh đất hương hỏa nghe nói mặt đường to lắm, đúng không? Nếu cậu khéo, nhờ bố sang tên sớm, vợ chồng cậu mới xoay được tiền trả nốt ngân hàng. Đừng để lâu, nhỡ đổi ý.
Khôi (im một nhịp):
– Ừ… để con tính.
Linh (cười khẩy):
– Em không muốn sau này bố anh lù lù ra ở luôn đây đâu, ảnh hưởng hết kế hoạch của em. Mẹ còn tính mở tiệm dưới sảnh. Cần vốn.
Một tiếng “rắc” nho nhỏ: ông Tâm giật mình, tay siết chặt thành ghế. Mồ hôi lạnh rịn lưng. Ông lùi lại, chậm như bóng, quay về chỗ đệm trải dưới sàn. Thở khẽ. Mắt mở trừng trong bóng tối.
3. Chuyến xe sớm và cú điện thoại
5 giờ sáng. Ông gấp gọn chăn, buộc lại túi vải. Không đánh thức ai. Ông đi nhẹ như mèo, luồn qua hành lang, bấm thang máy. Sảnh vắng. Bác bảo vệ đêm ngáp dài, vẫn kịp chào:
– Cụ về sớm thế ạ?
– Ừ, việc đồng áng…
Xe khách rời bến, sương Hà Nội ôm kín ô cửa. Ông áp trán lên kính, thấy mắt cay. Điện thoại rung.
Khôi:
– Bố đang ở đâu? Sao bố đi không nói gì?
Ông Tâm:
– Bố về rồi.
Khôi (ngập ngừng):
– Bố… giận con à? Hôm qua con… bực việc công ty. Tối nay con qua đón bố lại Hà Nội đi ăn phở…
Ông im lặng. Rồi đột ngột đổi giọng, vừa chậm vừa chắc:
– Bố định bàn chuyện đất. Mảnh hương hỏa ngoài mặt đường. Bố già rồi, muốn sang tên sớm cho đứa biết giữ nếp nhà.
Bên kia, một nhịp thinh lặng. Rồi Khôi nói nhanh hơn, ấm hơn thường ngày:
– Bố để con lo! Con sẽ sửa sang lại nhà từ đường, bố không phải vất vả nữa. Với lại… sang tên giờ hợp lý, vợ chồng con đang cần thêm vốn trả ngân hàng…
Ông gật đầu, ừ hử mấy tiếng, cúp máy. Bàn tay trên đùi nắm lại, chậm rãi. Ông đã hiểu.
4. “Giấy tờ hôm nào bố con mình làm”
Hai tuần sau. Khôi gọi liên hồi. Ông không nhấc. Đến khi Khôi về quê, ông mới nhẩn nha pha ấm trà.
– Bố, hôm trước bố bảo chuyện đất… con sắp xếp rồi, mai ra phường làm giấy tờ? – Khôi cười, ánh mắt phập phồng mong đợi.
– Ờ, giấy tờ hôm nào bố con mình làm. – Ông rót trà, giọng đều. – Nhưng trước đó… bố muốn nghe con nói thật: con tính với mảnh đất ấy làm gì?
Khôi chớp mắt, nhìn quanh.
– Thì… đất để đấy… thờ cúng… rồi sau này con tính…
Ông đặt chén xuống đĩa, tiếng sứ chạm nhau khẽ mà sắc:
– Đừng dối. Con tính bán đi trả nợ ngân hàng, phải không?
Khôi sững lại. Ông Tâm nhìn thẳng:
– Đêm hôm ấy… bố nghe hết. “Bố lù lù ra ở luôn”, “mất điểm”, “sang tên sớm”… Con nói hay người khác nói — bố không phân biệt nữa. Nhưng bố nghe con im lặng.
Khôi tím mặt, giọng nhỏ đi:
– Con… xin lỗi. Con bị cuốn theo. Vợ con… mẹ vợ con… ai cũng nói. Con sợ bố lên ở chung…
– Bố đã xin ở chung bao giờ? – Ông cắt lời. – Bố chỉ muốn gõ cửa nhìn con, ăn bữa cơm không bị coi là phiền.
Khôi cúi gằm, bàn tay xoắn vào nhau.
Chiều đó, Linh và bố mẹ cô cũng về quê “giải thích”. Căn bếp nhà ông Tâm thơm mùi cá kho, canh chua bắp chuối, rau rừng chấm mắm tép. Mẹ Linh nhìn hũ mắm, vẫn nhăn mặt theo thói quen, nhưng cố cười:
– Dạ, con xin lỗi… hôm ấy con lỡ lời. Đô thị phức tạp nên bọn con…
Ông Tâm xới cơm, không nhìn ai:
– Người ta lỡ lời khi bất ngờ. Còn chuyện tính toán thì không gọi là lỡ.
Linh nuốt nước bọt, hạ giọng:
– Bố đừng hiểu lầm. Con…
– Bố không giận. – Ông nói chậm, nhưng dứt. – Bố chỉ rút kinh nghiệm: già rồi, đi đâu phải gọi trước. Còn đất… bố sẽ giao cho người biết “gọi trước” với tổ tiên mỗi mồng một, ngày rằm.
Khôi ngước lên, hoảng hốt:
– Bố!
Ông rút trong túi ra tập giấy tờ:
– Đất đã sang tên cho Thắng – con anh cả của bố. Nó không giàu, nhưng ba năm nay chưa sót ngày thắp hương. Nó sang sửa lại nhà từ đường, bố thấy an lòng.
Không khí đông cứng. Mẹ Linh tái mặt. Linh cắn môi. Khôi đứng dậy, đổ sập xuống ghế, mắt đỏ hoe:
– Con… con đã sai.
Ông Tâm thở dài. Giọng bỗng mềm lại:
– Sai thì sửa. Bố không cần đất, cũng chẳng cần ở chung. Bố cần con trai của bố – thằng Khôi biết đỡ tay cho bố xách túi, biết đặt thêm một cái bát khi bố đến nhà. Đến cái bát mà con cũng… quên.
Tối hôm đó, Khôi ở lại. Anh theo ông ra hiên, lặng lẽ thay bóng đèn, xếp lại đống rọ gà. Ông nhìn, không nói. Trước khi ngủ, Khôi lấy điện thoại, xoá mấy tin nhắn Linh催 giục “thuyết phục bố đổi lại”. Anh gõ một tin nhắn dài cho vợ: “Ngày mai chưa về. Anh ở quê với bố.”
Sáng hôm sau, ông Tâm dậy từ 4 giờ. Khôi đã pha sẵn ấm chè.
– Bố, cho con làm lại từ đầu. – Khôi nói, không quanh co. – Con sẽ mua thêm bát, gọi bố lên ăn cơm, gọi trước. Con không cần đất, con… cần bố.
Ông khẽ gật, quay vào nhà, rút một phong bì mỏng, đưa con:
– Đây là bản di chúc mới. Đất đã sang tên Thắng. Nhưng… bố lập một khoản nhỏ để giữ hương hàng tháng – đứng tên con. Điều kiện: mỗi tháng con tự tay về quê một lần, thắp hương, ăn bữa cơm với bố. Không xong, bố nhờ pháp lý chuyển luôn cho nhà Thắng.
Khôi ôm lấy ông, bật khóc như đứa trẻ. Ngoài sân, gió sông Lam thổi tan mùi hương trà nóng. Một con diều giấy từ bãi bên kia khẽ vút lên cao.
Ở tầng 18 xa xôi, Linh đứng tựa cửa kính, nhìn thành phố loang sáng. Cô nhắn cho mẹ: “Mẹ ạ, chắc con phải học lại cách gọi trước – không phải với bảo vệ hay intercom, mà với lương tâm.”
Còn ông Tâm, trưa ấy ngồi bên hiên, chậm rãi ăn bát cơm chan canh rau. Ông không còn đau vì một câu “bố lên sao không nói trước”. Ông mỉm cười: từ nay, mỗi tháng sẽ có một tiếng gõ cửa đúng hẹn. Và lần này, người gõ cửa đã học cách mở cửa lòng mình.
